Ο παιδικός εγωκεντρισμός ως αναπτυξιακό στάδιο αποτελεί ένα φυσιολογικό εξελικτικό πέρασμα, κατά τη διάρκεια του οποίου το υποκείμενο αντιλαμβάνεται τον κόσμο κάνοντας χρήση μίας μόνον οπτικής γωνίας, της δικής του. Το εγωκεντρικό παιδί βιώνει ολοκληρωτικά τον εαυτό του ως το κέντρο του κόσμου, όχι όμως με την εγωιστική προσέγγιση της έννοιας, μίας που ο εγωισμός έχει ηθικό-αξιολογικό περιεχόμενο, αλλά με αυτή της νοητικής επικέντρωσης και εστίασης.
Καθώς το παιδί μεγαλώνει φυσιολογικά βγαίνει από το στάδιο του αδιαφοροποίητου «εγώ» και είναι σε θέση να κατανοεί και να αποδέχεται τη διαφορετικότητα των απόψεων, των πεποιθήσεων, των αξιών και των αντιλήψεων των ανθρώπων γύρω του.
Μελέτες δείχνουν ότι ο παιδικός εγωκεντρισμός μπορεί να είναι ίδιον γνώρισμα και των ενηλίκων. Η συναισθηματική καθήλωση ενός ενήλικα σε πρώιμα αναπτυξιακά στάδια, είναι ικανή να «μπλοκάρει» την ψυχική ωρίμανση του ατόμου που είναι προαπαιτούμενο για την ανάπτυξη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων.
Ενήλικες με χαρακτηριστικά παιδικού εγωκεντρισμού, παρουσιάζουν συχνά μία οπτική γωνία ως προς τα πράγματα. Το υποκείμενο συνήθως δεν έχει επίγνωση ότι έχει «αιχμαλωτιστεί» από τη δική του μόνο οπτική γωνία και ότι υπάρχουν και άλλες επιλογές, ενώ δεν είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται πολλαπλές οπτικές ταυτόχρονα. Αυτή η “ανικανότητα” δυσχεραίνει τις κοινωνικές του επαφές, κάνοντας τους άλλους να βλέπουν τον ενήλικα αυτόν ως απόλυτο, δογματικό, μονοκόμματο και άδικο.
Χαρακτηριστικά παιδικού εγωκεντρισμού ενός Ενήλικα
1. Άρνηση: Η τάση να παραβλέπουμε δεδομένα ή καταστάσεις που δεν συμβαδίζουν με τις πεποιθήσεις μας. Ακόμη και όταν αντιλαμβανόμαστε ότι η πραγματικότητα μπορεί να είναι διαφορετική από αυτή που θα θέλαμε, εξακολουθούμε να στηριζόμαστε σε άκαμπτες πεποιθήσεις και να βλέπουμε τον κόσμο μέσα από παρωπίδες. Παράδειγμα: «Θα ακούσεις αυτό που σου λέω εγώ! Αυτό είναι το σωστό. Δεν ακούς αυτό που σου λέω? Φεύγω τότε».
2. Υπεργενίκευση: Η τάση να μεγενθύνουμε τις σκέψεις ή τις εμπειρίες μας, κάτω από ένα έντονο συναισθηματικά φορτισμένο γεγονός και να κρίνουμε όλη την εμπειρία ή τη ζωή μας ως καλή ή άσχημη ανάλογα με αυτή τη γενίκευση. Για παράδειγμα ένας καβγά ζευγαριού μπορεί να αποτελέσει αφορμή δημιουργίας αισθημάτων απόρριψης σε έναν από τους δύο. «Ξέχασες την επέτειό μας, δεν ενδιαφέρεσαι για μένα. Δεν έχω τίποτα καλό να θυμάμαι από σένα.»
3. Επιλεκτική Μνήμη: Η τάση που έχει το άτομο να “ξεχνάει” ή να παραβλέπει τη συμπεριφορά του σε περιπτώσεις που έχει αδικήσει, κρίνοντας με επιείκεια τον εαυτό του και καταδικάζοντας με ευκολία τους άλλους όταν αισθανθεί αδικημένος. Παράδειγμα: «Δικό σου είναι το σφάλμα που χάσαμε αυτήν την ευκαιρία. Εγώ δεν έχω κάνει ποτέ τέτοιου είδους λάθη».
4. Αίσθηση Παντοδυναμίας: Η προσπάθεια υπεροχής έναντι των άλλων και η τάση να πιστεύουμε ότι οι απόψεις μας είναι σωστές επειδή τις πιστεύουμε εμείς. Παράδειγμα: «Δεν θα μου πεις εσύ τη γνώμη σου. Τι ξέρεις εσύ? Ξέρω καλύτερα από τον καθένα».
5. Έλλειψη Ενσυναίσθησης: Η δυσκολία κατανόησης της θέση ή της διαφορετικότητας του άλλου και η ευκολία να δίνουμε απλοϊκές εξηγήσεις γιατί αλλιώς θα αναγκαστούμε να αλλάξουμε τις υπάρχουσες πεποιθήσεις αξίες μας. Για παράδειγμα: «Δεν με ενδιαφέρουν αυτά που μου λες. Αφενός γιατί είναι ασήμαντα, αφετέρου γιατί εγώ έχω μάθει αλλιώς στην ζωή μου».
6. Προσωποποίηση και εκτόξευση κατηγοριών: Όταν λειτουργούμε μέσα από τον παιδικό εγωκεντρισμό συνήθως χαρακτηρίζουμε το πρόσωπο, αντί την κατάσταση ή την ενέργεια κάποιου. Αυτή η “τάση προσωποποίησης” στιγματίζει τον δέκτη και εύκολα δημιουργεί ρήξη. Παράδειγμα επικοινωνίας: «Είσαι υπόλογος γι αυτήν τη κατάσταση. Αν δεν ήσουν εσύ θα ήμουν ευτυχισμένος!»
7. Αναζήτηση συμμάχων: Η καλλιέργεια του παιδικού εγωκεντρικού, μας ωθεί υποσυνείδητα στην εύρεση ενός υποστηρικτικού κοινωνικού πλαισίου ανατροφοδότησης το εγώ μας. Άτομα που δεν επιλέγουν να λάβουν τέτοιου είδους ενισχυτικό ρόλο, αποτελούν απορριπτέοι παράγοντες για τους εγωκεντρικούς ανθρώπους και πολλές φορές οι δεύτεροι δημιουργούν εκδικητικές τάσεις απέναντί στους «αποστάτες» για πράγματα που δεν εξελίχθηκαν όπως ήλπιζαν. Για παράδειγμα: «Η συμπεριφορά του Χ. ήταν απαράδεκτη προς εμένα. Σε θεωρώ φίλο/η και τα μοιράζομαι αυτά μαζί σου. Ξέρω ότι συμφωνείς. Είμαι σίγουρος/η ότι θα με βοηθήσεις να του ανταποδώσω».
8. Βραχύβιες σχέσεις: Το άτομο που διακατέχεται από παιδικό εγωκεντρισμό δυσκολεύεται να αναπτύξει ή να διατηρήσει μακροχρόνιες σχέσεις που βασίζονται στην ειλικρίνεια και την αλληλοκατανόηση. Οι συχνές ενδοψυχικές συγκρούσεις του «εγώ» με τα εξωτερικά ερεθίσματα πυροδοτούν μία αδιάλλακτη συμπεριφορά η οποία εκδηλώνεται είτε με εκρήξεις θυμού και επιθετικότητας, είτε με αποστροφή από την πραγματικότητα. Παράδειγμα από διάλογο ενός ζευγαριού: «Σιγά μην κάτσω να σκάσω για σένα. Σαν εσένα μπορώ να έχω δεκάδες!»
Οι σχέσεις των ατόμων με παιδικό εγωκεντρισμό, διακόπτονται είτε από τους ίδιους με τα άτομα που δεν υποχωρούν πάντα σε αυτούς, είτε το άλλο άτομο απομακρύνεται λόγω της ψυχικής εξάντλησης από τον παραλογισμό μίας τέτοιου είδους απαιτητικής σχέσης.
Εν κατακλείδι, ο παιδικός εγωκεντρισμός στους ενήλικες ενέχει αρνητικό πρόσημο, καθώς περιορίζει τη δυνατότητα για γνώση όχι μόνο του εξωτερικού αλλά και του εσωτερικού κόσμου του ατόμου, διότι καθίσταται ανήμπορο να κατανοήσει τις σκέψεις και συναισθήματά του.
Αντιμετώπιση Παιδικού Εγωκεντρισμού ενός Ενήλικα
Γνωσιακή αναδόμηση: Η γνωσιακή αναδόμηση στηρίζεται στις αρχές της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπειας. Παίζει καθοριστικό ρόλο στην τροποποίηση της συμπεριφοράς του ατόμου, στην μετατροπή των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων σε λειτουργικές, στον έλεγχο και την αποδοχή των συναισθημάτων. Βοηθά το άτομο να αλλάξει τον τρόπο που βλέπει τον εαυτό του, τις πράξεις του και τους άλλους.
Βιοενεργειακή Θεραπεία: Αποτελείται από συγκεκριμένες ασκήσεις με σκοπό τη χαλάρωση της μυϊκής έντασης του Συμπαθητικού Νευρικού Συστήματος (ΣΝΣ) από το χρόνιο Στρες. Μέσω της ελεγχόμενης αναπνοής και έκφρασης του σώματος, ως αντανάκλαση της έκφρασης του Εγώ, συντίθεται ένας αποτελεσματικός τρόπος για την αντιμετώπιση των ψυχοσυναισθηματικών προβλημάτων του ατόμου.
Νευρογλωσικός Προγραμματισμός: Ο νευρογλωσσικός προγραμματισμός αποτελεί μία δυναμική προσέγγιση επικοινωνίας μεταξύ του μυαλού (νευρώνες) και της γλώσσας (γλωσσικές), της αλληλεπίδρασής του σώματος και της συμπεριφοράς μας (τον προγραμματισμό μας). Μας βοηθάει στο να αναγνωρίσουμε τον τρόπο σκέψης μας μέσα από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε, να μπορούμε να επέμβουμε διορθωτικά εάν χρειάζεται, έτσι ώστε να μπορούμε να συντονιστούμε καλύτερα με τους ανθρώπους, βελτιώνοντας την επικοινωνία μας με το περιβάλλον, τη λήψη αποφάσεων, την αυτοπεποίθηση και την επίτευξη των στόχων μας.
Αυτογνωσία- Ευγνωμοσύνη: Η αυτογνωσία είναι η ικανότητα ενδοσκόπησης. Περιλαμβάνει την εμπειρία του εαυτού, κατά την οποία το άτομο έχει σαφή αντίληψη της προσωπικότητάς του, συμπεριλαμβανομένων των πλεονεκτημάτων, αδυναμιών, σκέψεων, πεποιθήσεων, κινήτρων και συναισθημάτων του. Ταυτόχρονα, η εξάσκηση στην αυτογνωσία επιτρέπει στους ανθρώπους να κατανοήσουν το πώς τους αντιλαμβάνονται οι άλλοι και πώς ερμηνεύεται η στάση τους στην διαπροσωπική τους επικοινωνία. Όσο καλλιεργείται η αυτογνωσία το άτομο είναι σε θέση να κάνει αλλαγές στον τρόπο σκέψης και στις ερμηνείες του. Η αυτογνωσία είναι ένα από τα χαρακτηριστικά της συναισθηματικής νοημοσύνης και ένας σημαντικός παράγοντας στην επίτευξη της επιτυχίας.
Ως ευγνωμοσύνη ορίζεται η αναγνώριση της ευεργεσίας που έγινε και η επιθυμία ανταπόδοσής της. Το να νιώθει κάποιος ευγνωμοσύνη, ακυρώνει τις αρνητικές σκέψεις και τις ανησυχίες του. Σχετίζεται με την ευχαρίστηση αυτών που λαμβάνουμε και με την αναγνώριση των θετικών πραγμάτων που έρχονται στον δρόμο μας, χωρίς να τα θεωρούμε δεδομένα. Ωστόσο, δεν είναι απλώς μια συναισθηματική αντίδραση, είναι επιλογή και στάση ζωής!
Πηγή: www.psychology.gr/
